ارزیابی پایداری و کارایی تولید ذرت علوفه ای در نظام های خاکورزی سنتی و کاهش یافته با استفاده از مدل های فازی و تحلیل فراگیر داده ها

چکیده: گرایش روزافزون کشاورزان به تولید ذرت علوفه ای و اهمیت این محصول در جهت حمایت از صنعت دامپروری سبب گردید که پژوهشی با هدف ارزیابی پایداری و کارایی تولید ذرت علوفه ای در شهرستان مرودشت (استان فارس) با استفاده از مدل های فازی، تحلیل فراگیر داده ها (dea)، سامانه اطلاعات جغرافیایی (gis) و تحلیل سلسله مراتبی (ahp) انجام پذیرد. ارزیابی تناسب اراضی با استفاده از gis/ahp از ترکیب خصوصیات خاک و اقلیم در نهایت حدود 47/73% از منطقه را در محدوده "کاملاً مناسب (s1)"، 17/18% را در محدوده "تقریباً مناسب" و 34/7% را در محدوده "تناسب بحرانی" برای کشت ذرت علوفه ای نشان داد. 516 کشاورز در قالب 12 تیمار از این سه منطقه و با توجه به دو سطح زیر کشت (a1?6 ha و a2>6 ha) و دو نظام خاکورزی سنتی (t1) و کاهش یافته (t2) انتخاب گردیدند. نتایج نشان داد که بیشترین و کمترین میانگین محصول با میزان 59/79 و ton/ha 06/54 به ترتیب متعلق به تیمارهای r1.a2.t2 و r3.a1.t1 می باشد. بطور کلی t2 نسبت به t1 به مصرف سوخت کمتر (40 لیتر بر هکتار)، زمان انتظار کمتر برای انجام عملیات مزرعه ای (68/0 روز)، محصول بیشتر (4 تن بر هکتار)، درآمد خالص بیشتر (3 میلیون ریال بر هکتار) و مصرف سم بیشتر (5/0 بر هکتار) و در نهایت به تولید پایدارتر منجر شده است. مدل های فازی نشان دادند که از دید زراعی وضعیت پایداری "ناپایدار" و از دید عوامل مکانیزاسیونی، اجتماعی و اقتصادی وضعیت پایداری در محدوده "متوسط" تا "زیاد" می باشد. در نهایت پایداری منطقه در رابطه با تمامی تیمارها در محدوده "کم" و "متوسط" بوده و تنها دو تیمار r1.a2.t2 و r2.a2.t2 در محدوده "متوسط" و "زیاد" می باشند. بیشترین میانگین کارایی فنی مربوط به تیمار r1.a2.t2 با مقدار 97% و کمترین به تیمارهای r1.a1.t1 و r1.a1.t2 با مقدار 89% تعلق دارد. میانگین کارایی فنی خالص نشان داد که کشاورزان مورد مطالعه از میانگین کارایی مدیریتی بالایی (بالاتر از 97%) برخوردارند. با توجه به نتایج مدل مبتنی بر متغیرهای کمکی (sbm) قسمت قابل توجهی از کشاورزان کارایی 80-50% دارند. نتایج کارایی ترکیبی نشان داد که در تمامی تیمارها kg/ha 200-150 انواع کودها و m3/ha 4500-1700 آب و سوخت مازاد مصرف می شود که بایستی کاهش یابد. نتایج تحلیل سلسله مراتبی در هر دو حالت با و بدون استفاده از نظر متخصصان تیمارهای r1.a2.t2 و r2.a2.t2 را به عنوان بهترین گزینه ها نشان داد. استفاده از نظام خاکورزی کاهش یافته بخصوص در مزارع بزرگ و به همراه استفاده از روش های آبیاری نوین و در کنار آن استفاده بهینه از انواع نهاده ها به بهترین نتایج تولید پایدار و کارای ذرت علوفه ای منجر می گردد.